Αρχίζοντας από το Α (Λιπαντικά)
Συνεχίζουμε την προσπάθεια αποκάλυψης των _μυστικών_ που
κρύβουν τα λιπαντικά και το σύστημα λίπανσης.
ΚΑΘΕ λάδι χαρακτηρίζεται από τo ιξώδες του (ρευστότητα),
ιδιότητα που χαρακτηρίζει άλλωστε και οποιοδήποτε υγρό. Όσο
μεγαλύτερο είναι το ιξώδες (σε μιά δεδομένη και σταθερή
θερμοκρασία) τόσο πιο δύσκολα ρέει το υγρό (τόσο πιο _παχύ_
είναι), ενώ αντίθετα όσο αυτό είναι μικρότερο τόσο πιο εύκολα
ρέει το υγρό (τόσο πιο _ψιλό_ είναι). H ρευστότητα έχει άμεση
σχέση με τη δυνατότητα δημιουργίας του στρώματος λαδιού (βλ.
προηγούμενο τεύχος) μεταξύ των διαφόρων τριβομένων επιφανειών
και γι_ αυτό πρέπει να είναι κανείς πολύ προσεκτικός όταν
επιλέγει λιπαντικό. Πρέπει πάντα να επιλέγεται λάδι με
ρευστότητα που συνιστά ο κατασκευαστής.
Το ιξώδες είναι ιδιότητα που μεταβάλλεται με τις αλλαγές της
θερμοκρασίας. Έτσι με την άνοδο της θερμοκρασίας το λάδι ρέει
πιο εύκολα, ενώ με την πτώση της γίνεται παχύρευστο. H
διατήρηση της ρευστότητας μέσα σε ορισμένα πλαίσια έχει
ιδιαίτερη σημασία σε περιοχές όπου επικρατούν δύσκολες
καιρικές συνθήκες και η θερμοκρασία παίρνει ακραίες τιμές,
είτε θετικες, είτε αρνητικές. O κάτοικος της Μόσχας για
παράδειγμα πρέπει να είναι σίγουρος ότι το λάδι που έχει βάλει
στο Λάντα του δεν θα στερεοποιηθεί (παγώσει) όταν η
θερμοκρασία τις κρύες νύχτες του χειμώνα θα φτάνει τους -20ψC
ή τους -30ψC.
Τα λάδια του εμπορίου χωρίζονται σε μονότυπα και πολύτυπα.
Στην πρώτη περίπτωση η ρευστότητα οφείλει να βρίσκεται μέσα
στα πλαίσια που καθορίζουν οι προδιαγραφές μόνο όταν το λάδι
είναι _ζεστό_, ενώ στη δεύτερη και όταν αυτό είναι _κρύo_
(στους 100ψC και στους -18ψC αντίστοιχα). H ρευστότητα των
πρώτων επηρεάζεται από τις αλλαγές της θερμοκρασίας λιγότερο
από ότι των δεύτερων τα οποία είναι σήμερα ελάχιστα
διαδεδομένα. Το ιξώδες δηλαδή ενός μονότυπου λαδιού αυξάνει με
την πτώση της θερμοκρασίας πολύ περισσότερο απ_ όσο αυξάνει η
ρευστότητα ενός πολύτυπου.
H ρευστότητα του λαδιού συμβολίζεται - σύμφωνα με τις
προδιαγραφές της SAE (Society of Automotive Engineers) - με
ένα (τα μονότυπα) ή δύο (τα πολύτυπα) αριθμούς που
αναγράφονται πάνω στο δοχείο που το περιέχει. Όσο πιο μεγάλοι
είναι αυτοί οι αριθμοί τόσο πιο παχύρευστο είναι το λάδι. O
πρώτος αριθμός ο οποίος συνοδεύεται συνήθως από το γράμμα W,
δείχνει την _κρύα_ ρευστότητα του λαδιού, ενώ ο δεύτερος τη
_ζεστή_.
Ανάλογα με τις συνθήκες που θα χρησιμοποιηθεί το λάδι πρέπει
να γίνεται και η επιλογή του. Ένα λάδι με τα χαρακτηριστικά
SAE 20W-40 θα είναι πιο _παχύ_ όταν είναι κρύο (στους -18ψC)
και πιο _ψιλό_ όταν είναι ζεστό (100ψC) από ένα άλλο λάδι με
τα χαρακτηριστικά SAE 10W-50. Σε περιοχές λοιπόν που η
θερμοκρασία πέφτει συχνά κάτω από τους 0ψC, είναι προτιμότερο
να χρησιμοποιήσει κανείς το δεύτερο λάδι.
Για τις συνθήκες της χώρας μας όπου η θερμοκρασία σπάνια
πέφτει κάτω από τους -10ψC λάδια με τα χαρακτηριστικά 15W-40,
15W-50 μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες του μέσου αυτοκινητιστή
(αναφερόμαστε στους κατόχους βενζινοκίνητων αυτοκινήτων). Οι
πιο βόρειοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν το χειμώνα λάδια του
τύπου 10W-40, 10W-50, ενώ το καλοκαίρι δεν υπάρχει πρόβλημα αν
κάποιος χρησιμοποιήσει λάδι του τύπου 20W-40, 20W-50_Ν.Λ.
Σχηματική παράσταση συστήματος λίπανσης τετράχρονου κινητήρα
εσωτερικής καύσης. Το λάδι διοχετεύεται στο δοχείο λαδιού
(κάρτερ) από το στόμιο (17) που βρίσκεται στο κάλυμμα της
κυλινδροκεφαλής. H στάθμη του ελέγχεται με την ειδική ράβδο
(16). Όταν ο κινητήρας τεθεί σε λειτουργία, το ευρισκόμενο στο
κάρτερ λάδι διοχετεύεται υπό πίεση από τη γραναζωτή αντλία
(7), μέσω του φίλτρου (10), όπου γίνεται η κατακράτηση των
διαφόρων σωματιδίων -προϊόντων της αναπόφευκτης φθοράς του
κινητήρα- προς όλες τις τριβόμενες επιφάνειες (του κινητήρα
πάντα) τις οποίες λιπαίνει και επιστρέφει πάλι στο κάρτερ. H
βαλβίδα (8) προστατεύει από την υπερβολική αύξηση της πίεσης.
Σε περίπτωση που το φίλτρο βουλώσει η παροχή λαδιού δεν θα
σταματήσει, αφού υπάρχει παρακαμπτήρια βαλβίδα (9). Καλό όμως
θα είναι να τηρούμε τις οδηγίες του κατασκευαστή και να
αλλάζουμε έγκαιρα το φίλτρο, γιατί με αφιλτράριστο λάδι
αυξάνουμε τη φθορά του κινητήρα.
Το λάδι λοιπόν θα κατευθυνθεί αρχικά προς τα έδρανα βάσης (13)
του στροφαλοφόρου, προς τα έδρανα του εκκεντροφόρου (14) και
τον άξονα ζυγώθρων (15). Στους περισσότερους κινητήρες ο
διωστήρας (μπιέλα) διαθέτει _κανάλι_ (5) μέσα από το οποίο
περνά το λάδι για να λιπάνει τον πίρο του εμβόλου. Από τα
έδρανα του στροφαλοφόρου θα κατευθυνθεί μέσα από τα ειδικά
κανάλια του στοφαλοφόφου άξονα (4) προς τα στρόφαλα. H λίπανση
των τοιχωμάτων του κυλίνδρου (18) εξασφαλίζεται με το
_πιτσίλισμα_ με σταγόνες λαδιού που πετιούνται καθώς το λάδι
βγαίνει από τα έδρανα του στροφαλοφόρου και του εκκεντροφόρου
άξονα, από τα στρόφαλα κ.λπ. Για τον έλεγχο της πίεσης
υπάρχει μανόμετρο (11), ενώ σε μερικούς κινητήρες υπάρχει και
θερμόμετρο (2) για τον έλεγχο της θερμοκρασίας.
Σημείωση: Ορισμένοι κινητήρες διαθέτουν και δεύτερο φίλτρο
(1) από το οποίο περνά συνεχώς ένα μέρος του λαδιού. Στους
κινητήρες των επιβατικών αυτοκινήτων χρησιμοποιείται συνήθως
μόνο ένα φίλτρο και όχι δύο όπως στο παράδειγμα του σχήματος.
Σε μερικούς τέλος κινητήρες το σύστημα λίπανσης διαθέτει (3)
και εναλλάκτη (ψυγείο λαδιού).